Usta Şairlerden Şiir Üzerine Görüşler – Müesser Yeniay

“Şiirin tanımı nedir, nasıl yazılır, bir şiiri okurken nelere dikkat etmeliyiz?” gibi aklımızda sürekli devinen birden çok soruyu kimi usta şairlere sordum. Böylece şiir okurken yahut yazarken bize rehber olabilecek yanıtları bir arada bulabilecek ve şiire hak ettiği liyakati üzerinde ciddiyetle durarak teslim etmiş olacağız.  

Bugünki konuğum Müesser Yeniay

1. “Bu bir şiirdir” dediğiniz şiiri nasıl tanımlarsınız?

İçinde devindiği bir hayal alanı varsa (taze hayal), söz aradan çekilmiş şiir olmuşsa yani retorik söylem yoksa, imge ve mecaz kurucu öge ise, anlatmak (narration) yerine göstermeyi seçmişse, bir hikmet ve lezzet  barındırıyor ise, genelgeçer olandan ve erkten uzak terra incognita’dan bahsediyorsa, ezilmişlere karşı duyarlık geliştirmişse bu bir şiirdir.

• Şiir yazan herkes şair midir? Sizce şair kimdir?

Şair, şuur taşıyan kişidir; bir entelektüeldir. Şahsi maceralar eğer tüm insanlığa ait hakikatler barındırıyorsa şiirde önem arzeder. Ayrıca şiir tekniğini bilmeyen çoğu kişi yazdığı metnin şiir olduğunu düşünüyor fakat bunlar daha çok özdışavurum metinleri.

• Genç şairler için neler söylemek istersiniz? Şiirde nasıl bir yol izlemeliler sizce?

Genç şairin yapacağı en yararlı şey şiir kadar şiir üzerine yazılmış teorik kitaplar okumak, şiirin ne olduğunu, nasıl yazıldığını anlamak ve daha sonra da yazdıklarının şiir olup olmadığının muhasebesini yapmak olmalıdır. Bunun dışında dünyada nasıl bir şiir yazılıyor bunu takip etmek için dil öğrenmelidir. Şair, dünya vatandaşıdır ve sınır tanımaz. Popüler olanın, ataerkinin, iktidarın uzağında daha doğrusu karşısında durmalıdır.

• Genç şairlerle bir araya geliyor musunuz? (Pandemi sonrası için, sosyal medya aracılığıyla görüşüyor musunuz?) Onlara yönelik herhangi bir çalışma yürütüyor musunuz?

        Feminist duyarlığa sahip genç şair kadınları zevkle takip ediyorum fakat şiirin münzevi bir meşgale olduğuna inandığım için bu buluşmaları az yapıyorum. Şairin görünürlüğüne değil şiirin görünürlüğüne yoğunlaşıyorum. Ne de olsa “İmgelem, yarasa kuşu gibi ancak şiirin yarı karanlığında uçabili[yor]” (Ahmet Hâşim)

• Genç şairleri geleneğe bağlı buluyor musunuz?

Gençlik ve gelenek kavramsal olarak çok uzlaşabilir değiller. Genç şair bağlayıcı, sınırlı olmayan bir alanda yazmaya daha yatkın oluyor bu dönemde. Kendi olmayan’ı ve kendine ait olmayanı daha büyüleyici buluyor. Genç şairin –geleneği bilmesine karşın- bu özgür ve gezgin tavrı özgün bir tahayyül yaratabilir çünkü şair bağlı olan değil, “bağımsız” olandır.

• Şiir üzerine yazılan “aydınlatıcı, ufuk açıcı” diyebileceğiniz birkaç kitap önerisi alabilir miyiz sizden?

Öteki bilinç: Gerçeküstücülük ve ikinci Yeni(M. Yeniay)

Şiir Belleği: Poetika, Kadın ve Kanon Üzerine Yazılar (M. Yeniay)

İon (Platon)

Şiir Nedir ve Nasıl Yazılır (Joubert)

Marksizm ve Şiir(George Thomson)

Mekânın Poetikası (Gaston Bachelard)

Düşünce ve Dil (Vygotsky)

Yay ve Lir (Octavio Paz)

• “Şiir okunmuyor” deniliyor sürekli. Bu söylem sizce ne kadar doğru? Şiire yönelik bir itibarsızlaştırma eylemi olabilir mi aynı zamanda?

Şiir dili belli bir altyapı, entelektüel ve duygusal donanım gerektirir. Şiir dili her Türkçe konuşanın anlayabileceği bir dil değildir. Dolayısıyla doğası itibariyle herkes tarafından okunması beklenemez. Düzyazı şiir diline nazaran daha iletişimseldir. Düzyazı anlatır fakat şiir gösterir. İşaretler, imler, imgeler gibi göstergelerle şiir izlenir. Okumak, çizgiseldir oysa şiir çizgisel değildir. Durmak, başa dönmek, beklemek, damıtmak, duymak gerekir.

Açıkçası popüler olmak beni korkutur. Anahtarı olan bir dile sahip olmadığımı gösterdiği için üzülürüm. Bir yazarın başına gelebilecek en kötü hadiselerden biri o olsa gerek. Çok okunmak, en az okunmamak kadar kötü.

• Şiir okurlarına herhangi bir okuma öneriniz var mı?

Bir okuma önerisi beklememelerini öneririm. Tavsiyeyi insanlardan değil kitaplardan alsınlar çünkü bir kitap hep bir başkasına kapı aralıyor. Benim kitap tavsiyelerim de zaten kitaplarımdaki yazılarımda, şiirlerimde mevcut..

Kıymetli zamanını ayırarak şiir üzerine görüşlerini bizimle paylaştığı için Müesser Yeniay’a teşekkür ediyorum.

Sorularınız için ben teşekkür ederim.

Göğüsler

Göğüslerimin anlamı ne?
üstümde iki çıkıntı
ya da senin bakışına uzanan
iki tümsek

-göğüslerim, ellerinin
dağılıp toza dönüştüğü
bir büyü tası-

sıcaklığın ve yumuşaklığın
simyası

sana anlatacak hikâyeleri var

Müesser Yeniay

1984’te İzmir’de doğdu. Ege Üniversitesi, İngiliz Dili ve Edebiyatı (Lisans) ve Bilkent Üniversitesi, Türk Edebiyatı (Yüksek Lisans) bölümlerini  bitirdi. Homeros Atilla İlhan (2007), Ali Rıza Ertan (2009) ve Enver Gökçe (2013) ödüllerini aldı. Ayrıca Amerika’da 2016 Pushcart ödülüne Muse Pie Press tarafından aday gösterildi.

Telif  kitapları: Dibine Düşüyor Karanlık da (2009), Yeniden Çizdim Göğü (2011),  Öteki Bilinç: Gerçeküstücülük ve İkinci Yeni (2013), Ben Olmadan Çöller Vardı (2014),  Dibine Düşüyor Karanlık da & Yeniden Çizdim Göğü (2015), Türk Edebiyatında Modern Okumalar (2016), Sevgiliyle Daimî Konuşma (2017), Şiir Belleği: Poetika, Kanon ve Kadın Üzerine Yazılar (2019).

Çeviri kitapları: Evimi Dağlara Kurdum (2010), Lalelere Requiem (Behruz Kia, 2012),  Gerard Augustin Seçme Şiirler (Eray Canberk, Başak Aydınalp, Metin Cengiz ile birlikte, 2011), Michel Cassir Kişisel Antoloji (Eray Canberk, Metin Cengiz ile birlikte, 2011). İspanyol Şiiri Antolojisi (Metin Cengiz ile birlikte, 2013). Ronny Someck’ten Alkol Vadisi Baladı: Seçme Şiirler (2014). Attila F. Balazs’dan İsteğin Hususiyeti (2015), Mai Van Phan’dan Yen Tu Dağının Çiçeği (2015), Nguyen Quang Thieu’den Hatıranın Issız Toprakları (2015).

Yurt Dışındaki Kitapları: Şiirleri Macarcada AB-Art Yayınları tarafından A Rozsaszedes Szertartasa adıyla (2014); ABD’de, Jack Hirschman önsözüyle CC. Marimbo Yayınları tarafından Before Me There were Deserts adıyla (2015); Vietnam’da ise yazarlar birliği tarafından Nghi le Hai Hoa Hong Trong Vuon adıyla İngilizce ve Vietnamca olarak kitaplaştırıldı (2015), İspanya’da Poemas Selectos adıyla ve Kolombiya’da Antes de mi Habia Desiertos adıyla seçme şiirleri yayımlandı (2016). Hindistan’da “Bedenimle Dünya Arasına” adlı kitabı Bodhi yayınları tarafından Jaipur’da yayımlandı (2016). Fransa’da Ainsi Disent-ils adıyla Bruno Doucey yayınlarından (2016); Japonya’da Duet of Flame adıyla Junpa Books tarafından (2017);  ABD’de ise başka bir kitabı Mundus Artium Press tarafından When I Slept in a Rose Petal (2017) adıyla yayınlanmıştır. Uluslararası birçok şiir antolojisinde ve şiir festivalinde yer alıp Türkiye’yi temsil etti. Amerika, Hong Kong ve Belçika’da bir ay süresince misafir yazar olarak bulundu. “Su gibi” ve “Tomurcuk” adlı iki şiiri Alican Püskülcü tarafından bestelenmiş Berlin’de Babylon Orkestrası tarafından Eylül 2018’de icra edilmiştir.

Yurtdışında Yer Aldığı Antolojiler:Almanya’da Grand Tour; Grenzportraits; Amerika’da With Our Eyes Wide Open; Aspiring to Inspire, 2014 Women Writers Anthology; 2014 Poetry Anthology- Words of Fire and Ice; Love Postcards; Cat Tales; Overthrowing Capitalism; İngiltere’de Beyond Boundaries; İspanya’da Poesia Contemporanea de la Republica de Turquie (2013); Antologia del festival internacional de poesia Benidorm&Costa Blanca;Fransa’da Voix Vives de Mediterranee en Mediterranee, Anthologie Sete 2013ve Poetique Insurrection 2015; La Beaute 2019;Hindistan’da One Yet Many- The Cadence of Diversity; Shaikshik Dakhal;İtalya’da Come Cerchi Sull’acqua; Poezia Venezia; La Poesia e İl Viaggio; Piu non Sai dove il lago finisca; Romanya’da “İnserare pe Bosfor”; Craiova Mon Amour; Vagabonzi Lirici İnternationali; Antologie Lirica (2014-15); Festivalul Mondial de Poezie Mihai Eminescu Antologie 2015; Suriye’de Salt Boundaries;Moldova’daAlmanahul;Kürtçede Helbesten Hevçerx Yen Tirkî; Hong Kong’ta Visiting Writers 2016: The Written World; Reverberations: Evening Readings

Yurtdışında Yer AldığıDergiler: Ostra-Gehege, Allmende, Merkur (Almanya); Akrostiş (Belçika); Poesia a Sul, Espaco do Ser (Portekiz); Alora (İspanya); Antologie Lirica, Actualitatea Literară, Revista Luceafarul (Romanya); Stoneboat, Sundog 7, The Voices Project, The Bakery, Sentinel Poetry, Yellow Medicine Review, Shot Glass Journal, Poesy, Shampoo, Los Angeles Review of Books, Apalachee Review,Hawaii Review, Weber, The Other Side of Violet, Poetry Wales, Exit 13, Split Lit Magazine, Trivia: Voices of Feminism, Thin Air, Negative Capability, Strange Encounters(ABD&İngiltere); Kritya, Shaikshik Dakhal, Platform(Hindistan); Casa Della Poesia, Libere Luci 6 (2013), I poeti di Europe in Versi e il lago di Como(İtalya); Poeticanet, Poiein (Yunanistan); Revue Ayna, Souffle, L’oiseau de feu du Garlaban, Europa (Mart 2014), Nuit de la Poesie 1(Fransa); Al Doha (2013, Katar); Tema (2013, Hırvatistan); Dargah (İran); Ngu’o’iHanoi, Hai Phong, Nha Van Tac Pham (Vietnam).Revista de Poesia Prometeo (Kolombiya); Cv2 (Kanada);Serbian Literary magazine 2012/II (Sırbistan); Revista Literara 2017 (Moldova).

Yurt Dışında Katıldığı Festivaller: Uluslararası Saraybosna Şiir Festivali, Eylül 2010 (Bosna-Hersek); Uluslararası Nisan Şiir Festivali, Mayıs 2011 (İsrail); Uluslararası Belgrad Şiir Festivali, Eylül 2012 (Sırbistan); Uluslararası Voix Vives Şiir Festivali (Sete), Temmuz 2013 (Fransa); Uluslarası Kritya Şiir Festivali, Eylül 2013 (Hindistan); International Festival “Nights of Literature” 2014,Haziran 2014 (Galati, Romanya); 2. Uluslararası Genç Şair Kadınlar Forumu, 2014 (Bakü); Medellin Şiir Festivali, Temmuz 2014 (Kolombiya); II. Asya Pasifik Şiir Festivali 2015 (Vietnam) gibi şiir festivallerine katıldı.

Şiirden dergisi editörüdür. Bilkent Üniversitesinde Türk Edebiyatı alanında doktora yapmaktadır.